Gazyağı, petrolden elde edilen, renksiz veya hafif sarımtırak, yanıcı bir sıvı hidrokarbon karışımıdır. Yaygın olarak kerosen olarak da bilinir. Kimyasal yapısı, farklı karbon atomu sayısına sahip birçok hidrokarbon molekülünün birleşimiyle karakterizedir. Bu karmaşık yapı, gazyağının özelliklerini ve kullanım alanlarını belirler.
Gazyağının Elde Edilişi ve Bileşimi
Gazyağı, ham petrolün damıtılması yoluyla elde edilir. Damıtma işlemi, ham petrolün farklı kaynama noktalarına sahip bileşenlerine ayrılması prensibine dayanır. Ham petrol, bir damıtma kulesinde ısıtılır ve buharlaşan bileşenler, farklı sıcaklıklarda yoğunlaşarak toplanır. Gazyağı, genellikle 150°C ile 300°C arasındaki sıcaklık aralığında yoğunlaşır. Bu sıcaklık aralığı, gazyağının kimyasal bileşimini ve fiziksel özelliklerini belirler.
Gazyağının kimyasal bileşimi, çoğunlukla parafin (alkanlar), naften (sikloalkanlar) ve az miktarda aromatik hidrokarbonlardan oluşur. Parafinler, yanma özelliklerini etkilerken, naftenler ve aromatikler, gazyağının çözücü özelliklerini ve bazı performans özelliklerini etkiler. Gazyağının kalitesi ve performansı, bu bileşenlerin oranlarına ve saflığına bağlıdır.
Gazyağının Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri
- Görünüm: Renksiz veya hafif sarımtırak, saydam bir sıvıdır.
- Koku: Karakteristik, hafif keskin bir kokusu vardır.
- Yoğunluk: Genellikle 0.78-0.81 g/cm³ aralığındadır.
- Kaynama Noktası: 150°C ile 300°C arasında değişir.
- Yanma Özellikleri: Yanıcıdır ve havada kolayca tutuşur. Yanma sırasında ısı ve ışık üretir.
- Çözünürlük: Organik çözücülerde iyi çözünür, suda çözünmez.
- Viskozite: Düşük viskoziteye sahiptir, yani kolayca akar.
Gazyağının Kullanım Alanları
Gazyağı, tarihsel olarak ve günümüzde çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. İşte başlıca kullanım alanları:
- Aydınlatma: En yaygın kullanım alanlarından biri, gazyağı lambaları ve fenerleridir. Özellikle elektrik şebekesinin olmadığı kırsal bölgelerde veya acil durumlarda aydınlatma sağlar.
- Isıtma: Gazyağı, gazyağı sobaları ve ısıtıcılarında yakıt olarak kullanılır. Bu sobalar, özellikle soğuk iklimlerde evleri veya diğer yapıları ısıtmak için kullanılır.
- Yakıt: Jet yakıtı olarak havacılık sektöründe kullanılır. Jet yakıtı, gazyağının yüksek saflıkta ve belirli özelliklere sahip özel bir türüdür.
- Sanayi: Bazı endüstriyel uygulamalarda çözücü, temizleyici veya yağlayıcı olarak kullanılır.
- Tarım: Bazı tarım makinelerinde yakıt olarak kullanılabilir.
- Kimyasal Ham Madde: Bazı kimyasal ürünlerin üretiminde ham madde olarak kullanılır.
Gazyağı Güvenliği ve Tehlikeleri
Gazyağı, yanıcı bir madde olduğu için güvenlik önlemleri alınması gereken bir malzemedir. İşte dikkat edilmesi gereken bazı noktalar:
- Yanma Tehlikesi: Gazyağı, kolayca tutuşur ve yangın riski taşır. Bu nedenle, açık alevden, kıvılcımdan ve yüksek sıcaklıklardan uzak tutulmalıdır.
- Soluma Tehlikesi: Gazyağı buharlarını solumak, baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı ve solunum yolu tahrişine neden olabilir. Gazyağı kullanırken iyi havalandırılan ortamlarda bulunulmalıdır.
- Yutma Tehlikesi: Gazyağı yutmak, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle çocukların erişemeyeceği yerlerde saklanmalıdır. Yutulması durumunda derhal tıbbi yardım alınmalıdır.
- Cilt Teması: Ciltle teması, tahrişe ve dermatite neden olabilir. Gazyağı ile çalışırken eldiven ve koruyucu giysiler kullanılmalıdır.
- Çevre Kirliliği: Gazyağı, çevreye zarar verebilir. Sızıntıların ve dökülmelerin önlenmesi ve temizlenmesi önemlidir.
Ek Bilgiler
- Gazyağı, ham petrolün işlenmesiyle elde edildiği için, petrol fiyatlarındaki dalgalanmalardan etkilenir.
- Gazyağı lambaları ve sobaları, günümüzde modern alternatiflere (elektrikli aydınlatma ve ısıtma sistemleri) kıyasla daha düşük verimliliğe sahiptir ve daha fazla emisyon üretir. Ancak, bazı durumlarda pratik veya ekonomik olabilirler.
- Gazyağı, farklı ülkelerde farklı isimlerle anılabilir (örneğin, “”kerosen””, “”parafin yağı””).
- Gazyağının kalitesi, yanma verimliliğini, koku ve duman oluşumunu ve cihazların ömrünü etkiler.