Enerji Performans Sözleşmesi (EPS); Enerji Verimliliği Proje(leri) uygulaması sonrasında sağlanacak enerji tasarruflarının garanti edilmesi ve uygulamaya yapılan harcamaların uygulama sonucu oluşacak tasarruflarla ödenmesi esasına dayanan sözleşmedir.
Yani, enerji tasarrufu için yapılacak yatırımın kamu tarafında değil de özel sektör eliyle gerçekleşmesi ve sağlanan tasarrufun sözleşme süresi boyunca paylaşılması esasına dayanmaktadır.
Biraz daha anlaşılır olması için örnek verecek olursak; binanın enerji maliyeti yıllık 1.000 birim olsun. %30 enerji tasarrufu hedeflensin ve yıllık maliyet 700 birime düşsün. Böylece, her yıl 300 birim enerji tasarrufu sağlanmış olur. Bu iş için 1.500 birimlik yatırım gerekli olduğu düşünülürse, maliyet 5 yılda karşılanacaktır. Uygulama süresi, yüklenici karı ve finansman maliyeti de dikkate alındığında sözleşme süresi 5 yıldan daha uzun olacaktır.
Aslında Enerji Performans Sözleşmeleri binalar, araçlar, tesisler, santraller, aydınlatma, su terfi istasyonları, enerji üretim ve dağıtım hatları gibi kamuya ait enerji tasarruf potansiyeli olan her alanda uygulanabilir.
Örnek Enerji Performans Sözleşmesi Uygulamaları aşağıdaki gibidir;
Binalarda:
- Isı yalıtımı yani mantolama yapılması,
- Kapı, pencere ve camların daha verimlileriyle değiştirilmesi,
- Yüksek verimli aydınlatma sistemleri kullanımı,
- Yüksek verimli pompa motor kullanımı,
- Kojenerasyon, trijenerasyon uygulamaları,
- Isı pompası uygulaması,
- Otomasyon ve bina yönetim sistemi uygulamaları,
- Yenilenebilir enerji (özellikle güneş enerjisi) kullanımı.
Araçlarda:
- Ulaştırma araçlarının daha verimli olanlarıyla dönüşümü,
- Vapur, metro, tramvay gibi ulaştırma araçlarına verimlilik artırıcı uygulamalar;
Endüstriyel Tesislerde:
- Atık ısı geri kazanımı,
- Proses iyileştirmesiyle enerji tasarrufu,
- Yüksek verimli pompa motor kullanımı,
- Yüksek verimli aydınlatma sistemleri kullanımı,
- Kojenerasyon,
- Trijenerasyon,
- Isı pompası
- Yenilenebilir enerji kullanımı
gibi uygulamalarla gerçekleştirilebilir.
Ayrıca enerji verimliliği kanunu ek madde-1 e göre enerji tasarrufu sağlamak amacıyla yapılacak EPS sözleşmeleri kapsamında gerçekleştirecek mal ve hizmet alımları ile yapım işleri, ceza ve yasaklama hükümleri hariç 04.01.2002 tarihli ve 4734 sayılı kamu ihale kanunu hükümlerine tabi değildir.
Enerji Performans Sözleşmesi yaptırmak isteyen kamu kurumu, kendi imkanlarıyla bakanlık tarafından çıkarılan tebliğde belirtilen formatta enerji verimliliği etüdü yaptırır. Bu yapılacak etüt raporunun EPS formatına uygun hazırlanması önemlidir. İdareler etüt raporlarını enerji verimliliği danışmanlık (EVD) şirketlerine hazırlatabilir. Yapılan Enerji Etüdü kapsamında enerji verimliliği önlemleri, sağlanacak tasarruf miktarları belirlenir.
Yapılan etüt doğrultusunda teknik ve idari şartnameler hazırlanır ve EKAP’ta enerji performans sözleşmesi ihalesine çıkılarak duyurusu yapılır.
- Toplam yatırım bedeli en az 2 milyon TL olmalıdır.
- Binalarda yıllık toplam enerji tüketiminden en az %10 tasarruf sağlanmalıdır.
- Uygulama önlem bazında ise en az %20 tasarruf sağlamalıdır.
- Bina harici, uygulama alanlarında yıllık sağlanacak tasarruftan idareye asgari %10 pay verilmelidir.
- Uygulanacak enerji verimliliği önlemlerinin basit geri ödeme süresi 2 yıldan fazla olmalıdır.
İhale isteklisi firma, teklif aşamasında uygulama yapılacak yeri görüp incelemelerde bulunarak etüt raporunda veya şartnamede değişiklik talep edebilir. İstekliler, bünyesinde Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı tarafından verilen sertifikaya sahip ölçme doğrulama uzmanı bulundurmalı veya bünyesinde ölçme doğrulama uzmanı bulunduran Enerji Verimliliği Danışmanlık şirketi ile iş ortaklığı veya alt yüklenici ilişkisi kurmalıdır.
İstekliler teklifleri kapsamında tasarrufların nasıl doğrulanacağını açıklayan bir ölçme doğrulama planı hazırlarlar. İhalenin geçerli sayılabilmesi için en az 2 geçerli teklif olmak zorundadır. Alınan tekliflerin değerlendirilmesi sonucunda idareye sağlanacak net faydanın; net bugünkü değeri en yüksek proje, uygun teklif olarak kabul edilir.
Net Bugünkü Değer (NBD): tasarruf konusu yatırımın ekonomik ömrü boyunca sağladığı gelirin bugünkü değerinden, proje giderlerinin bugünkü değerinin düşülmesi ile elde edilen farktır.
En uygun teklifi veren firmayla 15 yılı aşmamak üzere teklifinde belirttiği süre için sözleşme imzalanır. Toplam sözleşme süresi; uygulama dönemi ve izleme dönemi sürelerinin toplamıdır.
Enerji Performans Sözleşmesi 2 ana süreçte uygulanır.
- Enerji Performans Sözleşmesinde Uygulama Dönemi: Uygulama dönemi; sözleşmenin imzalandığı tarih ile proje kabulünün yapıldığı tarih arasındaki detay, mühendislik, tedarik, kurulum, testler ve işletmeye alma süreçlerini içeren yatırımdır.
- Enerji Performans Sözleşmesinde İzleme Dönemi: İzleme dönemi; proje uygulamasının uygulama kontrol komisyonu tarafından kabul edildiği tarihten itibaren başlayan ve sözleşme süresi boyunca devam eden dönemdir.
Yüklenici firma, teklifinde sunduğu enerji tasarrufu sağlayacak önlemleri uygulama döneminde yapmaya başlar. Uygulamaların şartnamede tanımlanan süre içerisinde tamamlanmaması durumunda cezalı ilave süre verilir ve yine tamamlanmazsa sözleşme feshedilir.
Uygulama bitiminde yüklenici idareye başvurarak kabul yapılması talep eder. İdare bir komisyon kurarak yapılan uygulamayı denetler ve uygun görürse kabul yapar. Bu zaman diliminde yükleniciye herhangi bir ödeme yapılmaz. Kabul sonrasında izleme dönemi başlar. İzleme döneminde her 12 aylık dönem sonunda yönetici tarafından tasarruf doğrulama raporu hazırlanır. Tasarruf doğrulama raporu kapsamında gerekli hesaplamalar yapılarak doğrulanan enerji tasarrufu miktarı hesaplanır.
Kıyaslama yapılırken referans enerji tüketimi ve referans koşullar dikkate alınarak iklim, çalışma süresi gibi değişkenlerle gerekli düzenlemeler yapılır.
İdare, tasarruf doğrulama raporunu kontrol eder. Rapor formatı şartname eki olarak verilir. İdare tarafından uygun görülen tasarruf doğrulama raporuna göre gerçekleşen tasarruf teklifte taahhüt edilen tasarrufun %70’inden fazla ise gerçekleşen tasarruf kadar ödeme yapılır.
Örneğin; yüklenici teklifinde yıllık 300 birim tasarruf sağlayacağını taahhüt etmiş olsun. Tasarruf doğrulama raporu sonucunda yıllık enerji tasarrufunun 300 birim değil de 230 birim olarak gerçekleştiği görülürse gerçekleşen tasarruf taahhüt edilen tasarrufun %70’inden fazla olduğu için 230 birim ödeme yapılır.
Tasarruf doğrulama raporu sonucunda yıllık enerji tasarrufunun hedeflenen 300 birim değil de 200 birim olarak gerçekleştiği görülürse gerçekleşen tasarruf taahhüt edilen tasarrufun %70’inden az olduğu için ödeme yapılmaz ve yüklenicinin gerekli iyileştirmeleri bedelsiz yapmasına izin verilerek izleme dönemine devam edilir. Bir sonraki yıl %70 limiti aşılırsa o yıl ve önceki yılda gerçekleşen tasarruf kadar ödeme yapılır. Üç dönem üst üste %70’in altında kalınırsa sözleşme feshedilir.
Sözleşme hükümleri gereğince aylık bazda ödeme yıllık bazda mahsuplaşma da yapılabilir. Örneğin teklifte yıllık bazda 300 birim tasarruf edilmiştir. Bu durumda aylık 25 birim önden ödeme yapılmış olur. Ancak diyelim ki yıl sonunda 230 birim tasarruf sağlandı ve taahhüt edilen tasarruf miktarından daha az miktarda tasarruf edildi. Bu durumda 300-230=70 birim yüklenici tarafından idareye iade edilir. Bu süreç sözleşme süresi boyunca devam eder. Taahhüt edilen tasarruf miktarının üzerinde ödeme yapılmaz.
Tasarruf doğrulama raporu uygun görülmezse bakanlıkça yetkilendirilmiş bir bağımsız ölçme ve doğrulama uzmanından görüş raporu alınır ve uzlaşma sağlanırsa ödeme yapılır. Eğer üç yıl boyunca tasarruf taahhüt edilen miktarın %70’inin altındaysa sözleşme feshedilir. Eğer hiç tasarruf sağlanamamışsa sözleşme feshedilir.
Özetle, Enerji Performans Sözleşmesinde amaç, hem yatırımcının hem de idarenin birlikte kazandığı bir sürecin gerçekleştirilmesidir.
Yapılacak işlemler Enerji Verimliliği Kanunu, 2850 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Kamuda Enerji Performans Sözleşmelerinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğe uygun olmak zorundadır. İdareler işin maliyetine uygun olacak şekilde tebliğ eklerinde gerekli değişiklikleri alınan mevzuata uygun olmak kaydıyla yapabilirler.
Bakanlık ölçme ve doğrulama uzmanlarının eğitimi ve sertifikasyonu için programlar düzenler ve düzenletir. Özellikle EPS kapsamında yapılan işlerde görevlendirilen ölçme ve doğrulama uzmanlarının, bakanlık tarafından verilen sertifikaya sahip olması gerekir. Enerji performans sözleşmesi ile ilgili daha detaylı bilgilere buradan ulaşılabilir.
Ayrıca, Enerji Performans sözleşmesi ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için bize buradan ulaşabilirsiniz.